KAROTİS ARTER HASTALIĞI

Karotis arterler, boynunuzun her iki yanında bulunan ve şah damarı olarak bilinen atardamarlardır. Kalpten gelen oksijence zengin kanı baş ve beyin bölgesine iletirler. Zamanla bu arterlerin içinde ateroskleroza bağlı olarak plak oluşmaya başlaması sonucu damarın iç duvarının daralması karotis arter hastalığı olarak adlandırılır.
Karotis arter hastalığını anlamak için, baş ve boyun dolaşım sistemini anlamak gerekir. Karotis arterler, aort arkından başlar ve boyundan başa doğru ilerler. Ellerinizi boynunuzun iki yanina koyduğunuzda karotis arterlerinizde nabzınızı hissedebilirsiniz. Gırtlak hizasında, common karotis, dış (external) ve iç (internal) karotis arterlere ayrılır. Karotis bifurkasyon olarak adlandırılan bu bölge aterosklerotik plak oluşumunun en yaygın görüldüğü yerdir. External karotis arterler yüz ve kafa derisine, internal karotis arterler beyne kan tedarik eder.

 

Karotis stenozu (darlığı) olarak da bilinen karotis arter hastalığı ciddi bir durumdur. Darlık oluşan bölgelerde kolaylıkla kan pıhtısı oluşabilir, tıkanabilir ya da buradaki plak ya da kan pıhtısı koparak beynin içindeki daha küçük başka bir arteri tıkayarak felç (inme) yaşanmasına neden olabilir.

Karotis arter hastalığının inme riskini arttırdığı üç durum vardır:

  • Plaklar büyüyerek, arteri ciddi şekilde daraltabilir ve beyindeki kan akışını azaltabilir.
  • Plaklı yapı arter duvarını pürüzlendirip deforme edebilir ve kan pıhtılarının oluşmasına neden olabilir. Bu pıhtılar koparak beyne giden daha küçük arterlerin ani olarak tıkanmasına neden olup beyindeki kan akışını engelleyebilir.
  • Arter içindeki plaklar yerinden kopabilir ve kan dolaşımına katılarak, beyne giden daha küçük arterleri tıkayabilirler. Beynin herhangi bir bölümüne giden kan akışını engelleyeceğinden inmeye neden olur.

İleri yaştaki kişiler karotis stenozundan daha fazla etkilenirler. 60 yaşa kadar erkekler, kadınlardan daha çok risk altındadır.

Nedenleri;

Diğer atardamar hastalıklarına benzer şekilde temel nedeni aterosklerozdur. Normal sağlıklı arterler esnektir ve pürüzsüz iç duvarlara sahiptir. İlerleyen yaş ve çeşitli tıbbi nedenler damar duvarında hasara neden olur. Zamanla, hasarlı damar duvarında oluşan plaklar arter lümeninin daralmasına neden olur.

Ateroskleroza neden olan risk faktörleri karotis arter hastalığı için de geçerlidir.

Kanda LDL (kötü kolesterol) ve trigliserid seviyelerinin yüksek olması Hipertansiyon (yüksek tansiyon) Sigara kullanımı İnsülin direnci veya diyabet nedeniyle kanda şeker miktarının yüksek olması Sağlıksız beslenme alışkanlıkları ve abdominal obezite (bel çevresinin genişlemesi) Sedanter (hareketsiz) yaşam ve stres Bazı enfeksiyonlar Hava kirliliği İleri yaş Aile öyküsü

Ayrıca seyrek olarak, karotis anevrizması ve fibromüsküler displazi karotis arter hastalığına neden olabilir.

Belirtiler (Semptomlar);

Karotis darlığı olan hastaların büyük bir kısmında, arter ciddi biçimde daralana veya pıhtı oluşumu nedeniyle akut bir arter tıkanması olana kadar belirgin bir semptom görülmez. Karotis arterlerdeki plak oluşumları yetişkinliğin erken evrelerinde başlayabilir, ancak belirtilerin ortaya çıkması on yıllar alır. Belirtiler direk geçici iskemik atak ya da inme olarak kendini gösterebilir.
Geçici iskemik atak durumunda beyindeki kan akışı geçici olarak kesilir. Geçici iskemik atak inmeye benzer ancak birkaç dakika sürer ve belirtiler genellikle bir saat içinde kaybolur ve kişi normale döner.
Geçici iskemik ataklar önemsenmelidir, çünkü geçici iskemik atak, inme ve kalıcı beyin hasarının baş gösterebileceğine dair bir uyarıdır.

Geçici iskemik atak veya inme belirtileri şunları içerebilir;

  • Baş dönmesi veya dengesizlik,
  • Bilinen bir nedeni olmayan ani, ciddi bir baş ağrısı,
  • Ani olarak bir ya da iki gözde görme problemleri,
  • Yüzde veya kol ve bacaklarda, tek taraflı görülen ani güçsüzlük veya uyuşukluk,
  • Konuşma veya anlamada zorlanma

İnmenin semptomları, geçici iskemik atak belirtileri ile aynıdır, ancak sonuçları farklıdır. İnme kalıcı beyin hasarına neden olabilir; felç, görme ya da konuşma problemleri gibi uzun vadeli sakatlıklar veya ölüm ile sonuçlanabilir.

Bir inme ya da felç durumunda mümkün olduğunca erken tedavi almak çok önemlidir. Belirtiler görüldükten sonra 4 saat içinde tıkanmış arterin açılması için tedavi yapılması durumunda tam iyileşme olasılığı yüksektir.