Beyin krizi olarak da adlandırılan inme, acil tıbbi bir durumdur ve Türkiye’deki ölüm nedenleri arasında 3. sıradadır. Beyin hücrelerine giden kan akışı kesildiğinde, beyin hücreleri oksijenden yoksun kalarak hızla ölmeye başlar. Acil olarak tedavi edilmediği durumlarda, sonuç ciddi sakatlık veya ölüm olabilir.

Bir kişinin inmeden nasıl etkilendiği, inmenin beyinde nerede olduğu ve beynin ne kadar hasar gördüğüne bağlıdır. Örneğin, küçük bir inme geçirmiş olan bir kişinin sadece bir kol veya bacağın geçici zayıflığı gibi küçük sorunları olabilir. İnme beynin daha büyük kısmını etkilemişse, vücudun bir tarafında kalıcı felç ya da konuşma yeteneğinin kaybı gibi durumlar yaşanabilir. Bazı insanlar tamamen felçten kurtulur, ancak hayatta kalanların 2 / 3’sinden fazlasında kalıcı izler olacaktır.

İNME BELİRTİLERİ

Şu belirtilerden bir veya birkaçını yaşıyorsanız inme geçiriyor olabilirsiniz;

• Özellikle vücudun bir tarafında ani uyuşma veya güçsüzlük,
• Bir veya iki gözde ani görme değişiklikleri,
• Yutma güçlüğü,
• Bilinmeyen nedene bağlı ani, şiddetli baş ağrısı.
• Baş dönmesi, yürüme veya denge ile ani sorunlar.
• Ani gelişen düşünmede karışıklık, konuşma veya başkalarını anlamada zorluk.

Bir yakınınızın inme geçirdiğini düşünüyorsanız şu basit testi uygulayabilirsiniz. İngilizcede F.A.S.T olarak adlandırılan inme testi şu adımları içerir.

Yüz (Face): Kişinin gülümsemesi istenir. Gülümsediğinde ağız kenarında sarkma ya da asimetri olup olmadığına bakılır.

Kollar (Arms): Kişi kollarını karşıya doğru uzattığında bir kolu düşüyor mu ?

Konuşma (Speech): Kişi basit bir cümleyi tekrarlayabiliyor mu? Kelimeleri kullanmada zorluk yaşıyor mu ?

Zaman (Time): Bu belirtiler görüldüğünde zaman kaybetmeden bir sağlık kurumuna başvurulmalı ya da ambulans çağrılmalıdır. İnme tedavisinde zaman çok önemlidir. Oksijen eksikliğinde, beyin hücreleri birkaç dakika içinde ölmeye başlar. Beyin hasarını engelleyebilecek pıhtılaşmayı önleyen ilaçlar vardır, ancak ilk inme semptomlarının görülmesinden itibaren birkaç saat içinde – bazı kişilerde 4,5 saate kadar – kullanılmaları gerekir.

İNMENİN NEDENLERİ

Tüm inmeler aynı değildir. Temel olarak 2 inme türü vardır:

• İskemik İnme (Tıkanmaya bağlı)
• Hemorajik İnme (Yırtılma sonucu kanamaya bağlı)

Hemorajik İnme

Hemorajik inme, iskemik inmeye oranla daha nadir görülür ancak ölümcül olma olasılığı daha yüksektir. Beyinde, zayıflamış bir kan damarı yırtıldığında ortaya çıkar. Bu yırtılmaların sorumlusu genellikle ani tansiyon yükselmeleridir. Sonuç, beynin içinde durdurulması zor olabilen kanamalardır. Beyin anevrizmalarında bu risk yüksektir.

İskemik İnme

En yaygın inme tipidir ve yaklaşık olarak inmelerin % 87’sini oluşturur. İskemik inmelerin en sık görülen nedeni aterosklerozdur. Kan hücreleri, yağ, kolesterol, kalsiyum ve diğer maddelerden oluşmuş plaklar, atardamarlar içinde birikerek daralmaya neden olurlar. Bu daralmış alan beyne giden damarlarda ise, burada oluşan ani bir kan pıhtılaşması iskemik inmeye neden olabilir.

Aterosklerozun yanı sıra, iskemik inme geçirme olasılığınızı arttırabilecek diğer bazı durumlar ise;

• Hipertansiyon
• Kalpte ritim problemleri
• Kalp krizi
• Kalbinizin kapakları ile ilgili sorunlar
• Boyundaki kan damarlarında hastalık (karotis arter hastalığı)
• Kan pıhtılaşma problemleri’dir.

İki ana iskemik inme tipi vardır:

Trombotik inme: Bir trombotik inme, beyne kan sağlayan damarlardan birinin içinde oluşan bir kan pıhtısından kaynaklanır. Bu inme tipi genellikle yüksek tansiyon, yüksek kolesterol düzeyleri ve aterosklerozu olan kişilerde görülür.

Embolik inme: Bir embolik inmede, bir kan pıhtısı veya yerinden kopmuş plak parçası vücutta bir yerlerde (genellikle kalp) oluşur ve kan akımı ile beyne kan sağlayan daha küçük bir damara gidip, o damarı tıkayabilir. Bu durum inmeye neden olur. Embolik inmelerin yaklaşık % 15’i, atriyal fibrilasyonu olan kişilerde görülür. Atriyal fibribrilasyon kalpte görülen bir ritim bozukluğudur ve kanın kalbin içinde göllenmesine yol açacağından pıhtı oluşma olasılığını arttırır.

İnme İçin Bir Uyarı: Geçici İskemik Atak

“Mini inme” de denilen geçici iskemik atak, ileride bir inme geçirebileceğinize dair bir uyarı işareti niteliğindedir. Bu, beyninize giden kan akışında geçici bir tıkanıklıktır. Belirtiler gerçek bir inmenin belirtilerine benzer ancak genellikle sadece birkaç dakika ile 24 saat arasında sürer ve beyne kan akışı sağlandığında kaybolur.
Geçici iskemik atak beyinde kalıcı bir hasara yol açmamakla birlikte, ileride gerçek bir inme geçirebileceğinize işaret ettiğinden, ciddiye alınmalı ve nedeni belirlenip gerekli önlemler alınmalıdır.

RİSK FAKTÖRLERİ

İnmede risk faktörleri kalp ve damar hastalıkları risk faktörleriyle hemen hemen aynıdır.
Kontrol edemediğimiz risk faktörleri; yaş, aile öyküsü ve cinsiyettir. Erkeklerin inme geçirme olasılığı kadınlardan biraz daha yüksektir.
Bir diğer grup; yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, diyabet ve kalp hastalıkları gibi kronik hastalıkların varlığıdır. Bu grup gerekli tedaviler düzenlenerek kontrol altına alınabilir.
Son olarak sağlıksız yaşam alışkanlıkları inmede önemli risk faktörlerindendir. Sigara kullanımı, sağlıksız beslenme, hareketsiz yaşam tarzı, çok fazla alkol kullanımı inme riskinizi arttırmaktadır.

İNME İÇİN TANI KOYMA

Bir kişi inme belirtileri ile acil servise başvurduğunda, ilk adım ne tip bir inme olduğunu belirlemektir. İki ana tip (iskemik ve hemorajik) vardır ve tedavi yaklaşımları farklıdır. Bir BT taraması, semptomların tıkanmaya mı yoksa kanamaya mı bağlı olduğunun belirlemesine yardımcı olabilir. Kan pıhtılarının yerini veya beyin içindeki kanamayı bulmak için ek testler uygulanabilir .

İSKEMİK İNMEDE TEDAVİ YÖNTEMLERİ

Acil Tedavi: İnmelerin tedavisinde zaman kritiktir. Ne kadar erken müdahele edilirse hasar o kadar az olacaktır. Pıhtının neden olduğu bir tıkanmaya bağlı inmelerde ilk saatlerde pıhtılaşma önleyici ilaçlar kullanılarak damarın açılması sağlanır. İlk 3 saatte yapılan anti-trombolitik tedavi ile başarı oranı oldukça yüksektir.

Girişimsel İşlemler (Balon ve Stent): Uygun hastalarda tıkanmış olan boyun damarı kateterizasyon işlemi ile arter içine kateter ile girilerek daralan alan kateterin ucundaki balon şişirilerek genişlemesi sağlanır. Gereken durumlarda atardamardaki darlık alanına stent uygulanır.

Cerrahi Tedavi: Eğer geçici iskemik atak ya da inme, boyundaki karotis arter olarak adlandırılan ana arterdeki tıkanıklıktan kaynaklanıyorsa, atardamarı açmak ve olası bir inmeyi önlemek için cerrahi girişim gerekli olabilir. Karotis endarterektomi denilen bu işlem ile atarmadar içinde darlığa neden olan plak küçük bir kesi ile yerinden çıkarılır. Sonuçları oldukça yüz güldürücüdür.

İNME SONRASI YAŞAM

İnme sonucu felç yaşayan pek çok kişi rehabilitasyon planına uyduklarında kendilerine bakma becerisini kazanırlar.
İnme geçiren hastaların % 3-4’ünün daha sonra ikinci bir inme yaşama riski yüksek olduğundan tedavilerine bağlı kalmalı ve tekrar böyle bir durumla karşılaşmamak için dengeli beslenme, fiziksel aktivite, alkol alımını kısıtlama ve sigara içmeme gibi yaşam tarzı değişikliklerine ek olarak, yüksek tansiyon, yüksek kolesterol, diyabet veya kalp hastalığı gibi kronik hastalıkların kontrolleri yapılıp tedavileri düzenlenmelidir.