Vücudun düzgün çalışması için gerekli yiyeceklerin, yapısal bileşenleri besin maddeleri olarak tanımlanır. Besinleri temel düzeyde, makro besinler (proteinler, yağlar, karbonhidratlar) ve mikro besinler (vitaminler, provitaminler, çeşitli mineraller vb.) olarak iki gruba ayırabiliriz. Bu besin maddeleri, yeterli ve dengeli bir biçimde alınmadığında besin yetersizliği dediğimiz durum oluşur.  

Kalp ameliyatları gibi büyük cerrahi girişimler vücutta bir takım metabolik ve fizyolojik değişimlere neden olur. Özellikle kalbin durdurulduğu ameliyatlarda bu değişimler daha belirgindir. Bu nedenle ameliyat sonrası erken dönemde hastanın tüm vücut fonksiyonları yakından takip edilir. Gerek görüldüğü takdirde beslenme desteği uygulanır.

Kardiyak Kaşeksi

Kalp hastaları içinde, uzun süreli kalp kapağı problemi ve ileri düzeyde kalp yetmezliği olan bir grup hastada, beslenme yetersizliğine bağlı ortaya çıkan kardiyak kaşeksi dediğimiz bir durum görülmektedir.

Kardiyak kaşeksi vücutta aşırı kilo kaybının yaşandığı bir durumdur. Birçok sebebi olmakla birlikte, temel olarak, kalbin pompalama yeteneğinin azalmasına bağlı, vücuda yeterli kan pompalanamaması ve dokuların yeterli beslenememesi olarak açıklanabilir. Ayrıca iştahı baskılayan bazı ilaçların kullanıma bağlı da ortaya çıkabilir.

Bu hastalarla ilgili en büyük problem ise, çoğu zaman beslenme yetersizliği varmış gibi görünmemeleridir. Hatta vücuttaki ödem nedeniyle kilolu bile görünebilirler. Durumları ilk bakışta fark edilemeyebilir. Bu nedenle, kalp ameliyatına giren hastalarda, etkili bir cerrahi risk belirleyici olabileceği için, beslenme durumu göstergelerinin incelenmesi son derece önemli hale gelmektedir.

Yetersiz Beslenme Ameliyat Sonrası Komplikasyon Gelişme ve Ölüm Riskini Arttırabilir

Yetersiz beslenmenin ameliyat sonrası komplikasyon gelişme ve ölüm riskinin fazla olduğu görüşü, yayınlanmış çok sayıda çalışma tarafından desteklenmektedir. Büyük ameliyatlar vücut için bir travmadır ve stres yaratır. Vücut bu strese karşı bazal metabolizma hızını arttırır, yıkım artar ve çeşitli metabolik değişiklikler oluşur. Beslenme yetersizliği olan hastalar bu durumdan daha fazla etkilenir.

Ameliyat sonrası erken dönemde, hastanın ağız yoluyla beslenmeye başlaması ve mobilizasyonu ( hareketlenmesi ), komplikasyon riskini düşürür ve iyileşmeyi hızlandırır. Ağız yoluyla beslenme kalp ameliyatı geçirmiş hastalar için tercih edilen bir beslenme şeklidir. Ancak bu şekilde beslenmenin uygulanamadığı ya da yeterli olmadığı durumlarda parenteral ya da enteral beslenme desteği sağlanmalıdır.

Hastaların beslenme durumunun, ameliyat sonrası komplikasyon risk oranının belirlenmesi açısından, önemli bir prognostik değeri olabilir.

Mart 2021’de yayınlanan bir araştırmanın sonucunda, araştırmacılar, hastaların beslenme durumunun, ameliyat sonrası komplikasyon risk oranının belirlenmesini sağlayabilecek, önemli bir prognostik değeri olabileceği sonucuna varmışlardır.

Bu araştırmada, kardiyak cerrahi yapılan 1000’den fazla hasta, sekiz yıl boyunca izlendi. Çeşitli ölçeklerde bir anket kullanılarak, hastaların beslenme durumu belirlendi. Ayrıca hastaların ameliyat öncesi ve sonrası verileri toplanarak, ameliyat sonrası bir, üç ve sekizinci yıllarda bu hastalara ulaşıldı ve sağlık durumları sorgulandı.

Bu çalışmada elde edilen diğer sonuçlara ek olarak, ilk 3 yıllık süreçte, kalp kapağı hastalığı olan hastaların ameliyat sonrası komplikasyon görülme riski açısından, beslenme yetersizliğine daha duyarlı oldukları gözlenmiştir.

Bekleneceği üzere, beslenme yetersizliği derecesi ne kadar yüksek olursa, ameliyat sonrası negatif bir senaryo yaşanma olasılığı o kadar yüksek olur.

İnsanların beslenme durumunu değerlendirmek için global düzeyde kullanılan birkaç nutrisyonel değerlendirme ölçeği bulunmakla birlikte, bunların hiçbiri kardiyovasküler patolojisi olan hastalar için özel geliştirilmemiştir.

Bu konudaki çalışmalar arttıkça, beslenme yetersizliğinin büyük ameliyatlar sonrasında gelişebilecek komplikasyonlara etkisi daha iyi anlaşılacak ve bu konuda daha etkin değerlendirme ölçekleri, rutin sorgu araçları olarak kullanılabilecektir.

---

Kaynaklar

• Effects of malnutrition on long-term survival in adult patients after elective cardiac surgery – Nutrition
• A Novel Risk Score to Predict the Need for Nutrition Support After Cardiac Surgery – The Annals Of Thoracic Surgery
• Is malnutrition associated with postoperative complications after cardiac surgery? – Journal Of Cardiac Surgery
• Role of nutrition support in adult cardiac surgery: a consensus statement from an International Multidisciplinary Expert Group on Nutrition in Cardiac Surgery – BMC